قبل از شروع فرآیند تحقیق می‌بایست نسبت به تهیه یک پروپوزال اقدام نمود. در واقع پروپوزال پیش‌نیاز یک تحقیق و پژوهش است. از آنجا که پروژه‌های تحقیقاتی زمان‌بر و دشوار است می‌بایست به منظور تسهیل روند کار، ابتدا نقشه راه و طرح جامعی برای پروژه فراهم گردد. این کار علاوه بر کاهش خطا، مدیریت پژوهش را نیز آسان‌تر می‌کند.
به عنوان مثال در مورد امور پژوهشی مقطع کارشناسی ارشد تهیه پروپوزال اهمیت خاصی دارد که قبل از شروع فرآیند تحقیق می‌بایست آماده گردد و توجیه‌پذیری آن مورد قضاوت قرار گیرد.
چگونه یک پروپوزال خوب تنظیم کنیم؟
موضوع مناسبی انتخاب کنید
انتخاب موضوع اولین گام در مسیر هر تحقیقی است. موضوع مقاله می‌بایست با نظر استاد راهنما و یا مشاور صورت پذیرد. در انتخاب موضوع تحقیق در نظر داشته باشید:
- سعی کنید موضوعی انتخاب کنید که مورد علاقه شما باشد. هنگامی‌که به موضوع علاقه داشته باشید به تمامی‌جوانب آن توجه خواهید داشت و زمان و تلاش بیشتری را به کاراختصاص خواهید داد.
- در انتخاب موضوع اولویت‌ها را مد نظر قرار دهید. بیشتر سراغ مسائلی بروید که کمتر مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است. مسائلی که با صرف هزینه کمتر کمک بیشتری به مشکلات جامعه خواهد داشت.
- به موضوعات جدید بپردازید. موضوعاتی که قبلا کسی به آن‌ها نپرداخته است. با جستجو در سایت ایران داک به آدرس irandoc.ac.ir می‌توانید موضوعات تکراری را شناسایی کنید.
- موضوع انتخابی پروپوزال باید مرتبط با تحصیلات و تخصص شما باشد.
- کلیه آیتم‌های مربوط به پروژه نظیر بودجه و منابع مالی، لوازم و تجهیزات، منابع پژوهشی و… می‌بایست به دقت لیست شود و هر چه سریعتر نسبت به تهیه آن‌ها اقدام کرد.
- موضوع انتخاب شده باید در زمان پیش‌بینی شده قابل انجام باشد. در این خصوص گستردگی موضوع را مد نظر قرار دهید.
- موضوع پروپوزال می‌بایست با قوانین کشور، ارزش‌های اخلاقی، فرهنگی و… حاکم بر جامعه تضادی نداشته باشد.
یک عنوان جذاب پیدا کنید
عنوان یک تحقیق در واقع ویترین کار شماست و نگاه‌های اولیه را معطوف خود خواهد کرد. بنابراین در انتخاب عنوان دقت لازم را به عمل آورید. چرا که اگر بتوانید نظر مخاطب را در همان وهله اول جلب کنید در ادامه کار آسان‌تری خواهید داشت.
- عنوانی انتخاب کنید که موضوع تحقیق را به طور کامل مورد پوشش قرار دهد و از نظر موضوع با مقاله هماهنگی کامل داشته باشد.
- عنوان انتخابی می‌بایست جذاب باشد و مخاطب را در همان ابتدا درگیر کند.
- سعی کنید در عنوان از طرح سوال خودداری کنید.
- عنوانی که انتخاب می‌کنید از نظر کوتاهی و بلندی می‌بایست نرمال باشد. عنوان های کوتاه یا خیلی بلند می‌توانند تحقیق شما را تحت تاثیر خود قرار دهند.
- عنوان پروپوزال را به زبان انگلیسی هم درج کنید. بدیهی است عنوان انتخابی، می‌بایست قابلیت ترجمه صحیح به زبان انگلیسی را داشته باشد.
- عنوان پروپوزال می‌بایست مفهوم اصلی پروپوزال را مشخص کند و مخاطب از روی عنوان بتواند محتوای تحقیق را بفهمد.
- عنوان انتخابی برای پروپوزال می‌بایست عاری از واژه های مبهم، عبارات اختصاری و… باشد. سعی کنید از عبارات صریح، مشخص و با مفهوم استفاده کنید.
- سعی کنید در عنوان تحقیق از کلمات منفی استفاده نکنید. القاء حس منفی می‌تواند در مخاطب شما نیز تاثیر منفی بگذارد.
مسئله اصلی را بیان کنید
در ابتدای پروپوزال سعی کنید در خصوص مسئله اصلی پژوهش خود مختصری توضیح دهید و اهمیت آن را مشخص نمایید. در این بخش باید بتوانید توضیح دهید که موضوع تحقیق شما چیست و راه‌حل پیشنهادی شما چه منافعی را به دنبال خواهد داشت.
- مسیر بیان مسئله می‌بایست از کل به جزء و از عمومی‌به اختصاصی باشد. این بخش را طوری تنظیم کنید که یکپارچگی سلسله مباحث حفظ شود.
- مشکلات موجود در این حوزه را یک به یک شرح دهید و مشخص کنید این تحقیق چه کمکی به رفع مشکلات خواهد کرد. ضرورت اجرا و اثرات مثبت تحقیق خود را بیان کنید.
- اگر پیش از این در خصوص این موضوع تحقیقاتی انجام شده است آن را عنوان کنید و تفاوت آن را با پژوهش‌های خود شرح دهید.
- اگر نتایج تحقیق شما برای افراد یا ارگان‌های خاصی مفید است آن را بیان کنید.
- در انتهای بخش بیان مسئله می‌بایست اهداف خود را از این تحقیق مشخص کنید به مخاطب بگویید چرا به دنبال بیان این موضوع بوده‌اید.
منابع اطلاعاتی خود را مشخص کنید
برای انجام یک کار تحقیقاتی نیاز به منابع علمی‌معتبر مختلف خواهید داشت. در صورتی که تحقیقات شما نظری باشد استفاده از اسناد علمی، کتابخانه و… می‌تواند به شما کمک کند؛ اما در صورتی که موضوع شما علمی‌و‌فنی باشد نیاز به انجام آزمایش خواهید داشت.
در ارائه پروپوزال ارشد می‌بایست ابزار جمع آوری اطلاعات خود را نظیر آزمایش، پرسشنامه، مشاهدات عینی، کتب و اسناد علمی‌و… را مشخص کنید. ابزار جمع آوری اطلاعات شما می‌بایست:
- ابزار مناسبی برای جمع آوری اطلاعات در آن حوزه بخصوص باشد و به طور روشن در مورد آن توضیحات کافی ارائه شود.
- مشخص شود که چگونه از این ابزار برای جمع آوری اطلاعات و تکمیل تحقیقات قرار است مورد استفاده قرار گیرد.
- در خصوص نحوه تجزیه و تحلیل و آنالیز داده‌های بدست آمده از این طریق توضیحات کافی ارائه کنید.
در مورد پیشینه موضوع مورد بحث توضیحاتی ارائه کنید
معمولا در خصوص هر موضوعی قبلا تحقیقاتی صورت گرفته است. این پژوهش‌ها ممکن است در راستای موضوعی اصلی پروپوزال باشد یا به بخش‌هایی از آن مربوط شود. سعی کنید در پروپوزال خود به تحقیقات انجام شده قبلی اشاره کنید و نقاط قوت و ضعف آن‌ها را روش کنید. در این خصوص به موارد زیر توجه کنید:
- مقالاتی که نام می‌برید می‌بایست با موضوع تحقیق شما همخوانی داشته باشند.
- سعی کنید به محل تنظیم مقالات توجه کنید. ابتدا به پژوهش های داخل کشور بپردازید و سپس موارد بین المللی را عنوان کنید.
- مقالات را به ترتیب زمانی از جدید به قدیم مرتب کنید. همیشه مقالات جدیدتر از اهمیت بیشتری نسبت به مقالات قدیمی‌برخوردار هستند.
- قبل از بیان تحقیقات قبلی، به رتبه علمی و اعتبار آن‌ها دقت کنید. سعی کنید مقالاتی را انتخاب کنید که از اعتبار کافی برخوردار باشند.
- حتما در بخش منابع به آدرس کامل مقالات استفاده شده اشاره کنید.
اهداف تحقیق خود را مشخص کنید
همانطور که قبلا عنوان شد برای ارائه پروپوزال می‌بایست اهداف خود را مشخص کنید. به بیان این نکات بپردازید که چرا به دنبال این موضوع بوده‌اید. از دلایل انتحاب خود بگویید. اهداف خود را به دو بخش کلی و جزئی تقسیم کنید. سعی کنید به موارد زیر توجه کنید:
- هدف شما با عنوان پروپوزال همخوانی داشته باشد. این هدف می‌بایست در نتیجه نهایی نمود داشته باشد.
- اهداف عنوان شده واقع بینانه باشد. اهداف خود را صریح و روشن بیان کنید.
- سلسله مراتب رعایت شود. به این ترتیب که که در بیان اهداف ابتدا اهداف کلی بیان شود و سپس طبق یک روال منطقی اهداف جزئی‌تر بیان شوند.
- اهداف مورد نظر می‌بایست با استناد به نتایج تحقیقات علمی‌بیان شود و قابل اندازه‌گیری باشد.
